ادیوسی ها

در هر رشته ای، برخی کلمات و اصطلاحات پر کاربردی وجود دارند که در طی سالیان سال استفاده بین شاغلان اون رشته، جنبه‌ی قراردادی پیدا کرده اند و افراد شاغل در این رشته‌ها پذیرفته اند که برای اشاره به به چیزی خاص و یا توصیف دقیق یک عمل از این کلمات و تعابیر استفاده کنند بعوان یک مثال برنامه نویسان به ایرادات برنامه نویسی در برنامه‌ها باگ (bug) می‌گویند؛ که جالب اینجاست که لغت bug به معنای حشره می‌باشد و تقریبا می‌توان گفت هیچ ربطی به ایرادات و اشکلالات برنامه نویسی در یک نرم افزار ندارد! اما در بین تمام برنامه نویسان این کلمه رایج است و از آن استفاده می‌شود و جنبه‌ی قراردادی دارد. شاید جالب باشه براتون که بدونید در زمان کامپیوتر‌های که با لامپ خلاء کار میکردند (ترانزیستوری نبودند) اولین بار یک حشره با رفتن به داخل کامپیوتر باعث شد که کار کامپیوتر مختل شود و محاسبات را به اشتباه انجام دهد! و از اینجا بود که واژه باگ در رشته کامپیوتر بین برنامه نویسان رواج پیدا کرد.

در این مطلب قصد داریم در مورد برخی از پرکاربردترین‌های این کلمات در رشته تدوین و کارگردانیپردازیم که بنده فکر می‌کنم این اصطلاحات در رشته کارگردانی از بقیه رشته‌ها بیشتر باشد. برخی از این کلمات عبارتند از کلاکت، فوتیج، سکانس، سن یا پلان، نما، کلیپ، fade ،dissolve، برش یا کات، جامپ کات، مچ کات و… که به توضیح مختصر هر یک از آن‌ها در زیر می‌پردازیم.

کلاکت

کلاکت، تخته ایست برای ثبت مشخصات سکانسی که فیلم برداری می‌شود. در این تخته شماره‌ی سکانس و صحنه و شماره برداشت و… ثبت می‌شود و بعد آن را جلوی تمام دوربین‌ها می‌گیرند و بهم می‌زنند تا صدایی تولید کند! دلیل استفاده از کلاکت تنها به خاطر راحتی کار تدوین گر می‌باشد. در ساخت یک فیلم سینمایی ترتیب سکانس‌ها ممکنه اصلا رعایت نشه یعنی اول سکانس اخر رو بسازند بعد اول و… حالا فرض کنید هر سکانس با چند دوربین فیلمبرداری شده بعد موقع تدوین معلوم نیست کدوم تصویر مال کدوم سکانس و کدوم قسمت فیلم هستش! با اطلاعاتی که روی کلاکت نوشته شده کار تدوین گر آسان تر می‌شود و همچنین صدای به هم خوردن کلاکت نقطه‌‌‌ای است که صدا و تصویر باهم هماهنگ یا در اصطلاح سینک یا مچ می‌شوند؛ در تدوین چند دوربینی یا Multi Camera برای سکانس‌هایی که با چند دوربین فیلم برداری شده صدا و تصویر به این شکل با هم هماهنگ می‌شوند. در شکل زیر تصویری از کلاکت را می‌بینید.

فوتیج (Footage)

فوتیجبه هر تصویری گفته می‌شود که در فرآیند فیلم برداری ایجاد شده و هنوز تدوین نشده باشد. و در واقع به مواد خام یا تصاویر خامی‌که تدوین گر با آنها کار می‌کند فوتیجنام دارد. مواد خام یا تصویر خام به تصویری گفته می‌شود که هنوز تدوین نشده باشد.
البته رندر‌های انیمیشنی هر چند جزو مواد خام یا تصاویر خام باشند اما فوتیج نیستند و فوتیج تنها تصاویر خامی‌است که در فرایند تصویربردای با دوربین تولید شده است.

سکانس (Sequence)

تعدادی نما (پلان یا سن)‌های مرتبط به هم که روابط نزدیکی با هم دارند و موضوع واحدی را بیان می‌کنند و در یک لوکیشن یا محل باشند.

سِن یا پلان (Plan)

سِن یا پلان کوچکترین واحد در فیلمبردای و سینما می‌باشد که از زمان شروع کردن فیلمبرداری (یعنی زدن دکمه شاتر دوربین) تا قطع کردن آن را می‌گویند. به سن یا پلان ممکن است نما نیز گفته شود اما نما بیشتر برای زاویه و حالت تصویر برداری در بین فیلمساز‌ها به کاربرده می‌شود.

نما (Shot)

به زاویه‌ی دوربین در فیلمبرداری نما یا شات می‌گویند. البته همانطور که گفته شد نما و سن و پلان هر سه یک معنی را می‌دهند از زمان شروع شدن فیلمبرداری تا پایان آن می‌باشد اما کلمه نما در اصطلاح به زاویه دوبین و چگونگی فیلمبرداری گفته می‌شود.

کالربار (Color bar)

خطوط رنگی عمودی و زخیم که در اول نوار ضبط می‌شوند. برای تست رنگ در مانتیتور و اگر همراه با صدا باشد تست صدا هم می‌باشد. (مانند تصویر زیر)

کلیپ (Clip)

کلیپ را تقریبا اکثرا همه می‌شناسیم. هر تکه فیلم کوتاهی را کلیپ می‌گویند. البته جالب است بدانید که خود کلمه کلیپ در انگلیسی به معنای کوتاه ممی‌باشد و در رشته سینما برای قطعه فیلم و وئیدئو‌های کوتاه گفته می‌شود.

حذف خانگی

حذف خانگی مقدار حاشیه‌‌‌ای است که موقع پخش تصاویر در تلوزیون از بین می‌رود. (مخصوصا اگر تلوزیون خیلی قدیمی‌باشد صفحه تخت نباشد)
تدوین گر باید حواسش به این حاشیه‌ها باشد متنی رو در گوشه‌های تصاویر بطوری قرار نهد که در تلوزیون معلوم نباشد.

مچ کات (Match cut)

فرض کنید با دو دوربین از نشستن فردی فیلمبرداری می‌کنیم (دو پلان و یا نما از یک سوژه) هنگام نشستن او روی صندلی و در حین نشستن به دوربین دیگر کات یا برش می‌زنیم و بقیه تصویر را از دوبین دوم می‌بینیم این کار را در اصطلاح، مچ کات یا برش هماهنگ می‌گویند.

جامپ کات (Jump cut)

جامپ کات در اصل یک حرکت و کار غیر حرفه‌‌‌ای در تدوین هستش و معولا استفاده نمیشه و توصیه نمی‌شه و بیشتر تازه کار‌ها در تدوین این کار را انجام می‌دهند اما خیلی از افراد ماهر هم بودن تونستن با این جامپ کات‌ها اثرات زیبایی رو خلق کنند به هر حال هنر همینه دیگه…
مثال قبل رو که برای مچ کات زدیم رو در نظر بگیرید، فرض کنید حالا وسط نشستن اون فرد کات می‌زنیم به نمای بعدی که اون فرد ایستاده باشد! کلا یک کات اشتباه که در مثلا در صحنه‌ی اول سوژه به یک صورت ایستاده و در صحنه بعد اون تغییر کرده رو جامپ کات گفته می‌شود. اگر مثلا تو تصویر یک نفر با حالت dissolve غیب شد یعنی آرام آرام محو شد مثل روح این جامپ کات هستش.

برش یا کات (cut)

اگر بعد از این نما بلافاصله نمای بعدی پخش بشه را کات می‌گوییم. در کات بیننده متوجه تعویض نما نمی‌شود البته در صورتی که کات به درستی انجام شود و نرم باشد و در dissolve و فید بیننده متوجه تغییر نما خواهد شد.

دیزالو (dissolve)

چسباندن دو نما به هم بطوری که تصویر اول تو تصویر دوم محو بشود و بصورت تدریجی ازاین نما به اون نما منتقل شویم.

فید (fade)

فید محو تدریجی و رفتن به صفحه‌ی سیاه (حتما توی فیلم‌ها دیدید که تصویر سیاه می‌شود و بعد نمای بعدی یا سکانس بعدی نمایش پیدا می‌کند) یکی از استفاده‌های فید موقعی است که می‌خواهیم گذر زمان را نشان دهیم. به عمل رفتن تصویر به صفحه‌ی سیاه (پرده‌ی سیاه) fade out و از صفحه‌ی سیاه به فیلم یا تصویر را fade in می‌گویند. در فید اوت تصویر به ارومی‌سیاهی می‌رود و سپس با فید این از سیاهی به تصویر و یا فیلم خواهیم آمد.

اسکوپ (Scope)

سیاهی بالا و پایین تصویر در فیلم‌ها را اسکوپ می‌گویند. این اتفاق یخاطر هم اندازه نبودن تصاویر با صفحه نمایش‌هاست! مثلا تصویر در سینما بصورت عریض و یا wide screen و یا با نسبت تصویر (16:9) می‌باشد و اگر بخواهیم این تصاویر فیلم‌های سینمایی را در تلوزیون یا صفحه نمایشی که صفحه‌‌‌ای مربعی شکل یا (4:3) دارد نمایش بدهیم مجبور به کوچک کردن تصویر به یک نسب می‌باشیم به طوری که تصویر به اصطلاح دفورمه (ِDeformed) نشود، در نتیجه بعد از کوچک کردن تصویر بدون دفرمه شدن و پخش در تلوزیون، بالا و پایین تصویر سیاه و یا در واقع خالی می‌ماند. سیاه بودن بالا و پایین بهتر از دفورمه و یا کشیده شدن (دراز شدن) تصاویر است.
البته برخی‌ها هم برای زیبایی کار و قشنگی این کار را می‌کنند یعنی بالا و پایین تصویر رو crop می‌کنند و الکی بالا و پایین تصویر را سیاه می‌کنند و حالت سینمایی بهش می‌دهند 🙂

Crop

بریدن قسمتی از طول و عرض تصویر را crop کردن می‌گویند.